گونه های جانوری و گیاهیِ در معرض خطر انقراض - مجله سرگرمی

کیومرث کلانتری - معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست - در پیغامی روز جهانی تنوع زیستی را گرامی داشت.

بنابر اعلام پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، در این پیغام آمده است: منحصر به فردترین خصوصیت کره زمین، وجود حیات بر روی این سیاره و شگفت انگیزترین وجهه حیات، تنوع زیستی است. واژه تنوع زیستی همه اشکال حیات بر روی کره زمین در تمامی سطوح از ژن ها تا زیست بوم ها را شامل می گردد و فرآیندهای تکاملی، اکولوژیک و فرهنگی را در راستای غنا و تثبیت زندگی فراهم می سازد. تنوع زیستی با فراهم نمودن اجزا و زیرساخت های ضروری حیات از جمله غذا، منابع آبی، آب و هوای سالم، تشکیل و حفاظت از خاک، حفاظت در برابر مخاطرات طبیعی و بیماری ها (به وسیله تعدیل آب وهوا، سیلاب ها، آفات و...)، حفظ تعادل اکولوژیک و سایر خدمات باارزش اقتصادی بویژه در بخش کشاورزی و صنعت نقش بسزایی در تشکیل و رونق جوامع انسانی داشته است.

فواید و ظرفیت های بالقوه تنوع زیستی هنوز کاملا شناخته نشده و مواردی مثل داروهای نو و سایر خدمات بسیار ارزشمند ذخایر زیستی، در دست آنالیز هستند. با این تفاصیل و نظر به اهمیت تنوع زیستی، هرساله روز جهانی تنوع زیستی در ماه بهار (22 ماه می میلادی برابر با اول خرداد 1400) برگزار می گردد که موجب افزایش آگاهی جهانی در خصوص اهمیت حفاظت از تنوع زیستی جهانی شامل انواع مختلف گیاهان، جانوران، میکروارگانیسم ها و زیست بوم های در برگیرنده آن می گردد. دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی که یک معاهده بین المللی در این زمینه است، سال جاری شعار :ما بخشی از راهکار هستیم را برای این مناسبت برگزیده است.

شعاری که بر اهمیت نقش انسان در گره گشایی از معضلات تنوع زیستی تاکید می نماید. این شعار به اسم تداوم جنبش فراوری شده در سال گذشته تحت اسم راهکار های ما در طبیعت است انتخاب شد، که به اسم یک یادآوری است که تنوع زیستی پاسخ چندین چالش توسعه پایدار است و راهکار های کاربردی و اصولی در زمینه آب و هوا، مسائل بهداشتی، امنیت غذایی، بحران کمبود آب شیرین و معیشت پایدار را ارائه می دهد. در واقع وقتی تنوع زیستی مسئله ای دارد، بشریت هم مشکل دارد؛ بعلاوه باید یادآور شد که تنوع زیستی فقط شامل انواع حیات وحش نمی گردد. این حقیقت بنیادین شامل تفاوت های ژنتیکی در هر گونه - به اسم مثال، بین انواع محصولات و نژادهای دام و انواع زیست بوم ها (دریاچه ها، جنگل ها، بیابان ها، منطقه ها کشاورزی) می باشد. ماهی ها حدود 20 درصد پروتئین حیوانی برای سه میلیارد نفر را تامین می نمایند و 80 درصد رژیم غذایی آدمی به وسیله انواع گیاهان تامین می گردد، اما از دست دادن تنوع زیستی، بسیاری از امور از جمله سلامتی بشر را تهدید می نماید. ثابت شده است که آسیب تماشا تنوع زیستی می تواند باعث توسعه بیماری هایی منتقل شده از حیوانات به انسان گردد. اگر تنوع زیستی را حفاظت نماییم در حقیقت ابزارهای بسیار خوبی برای مبارزه با بیماری های همه گیر مانند ویروس کرونا در اختیار داریم.

مهمترین متولی تنوع زیستی در کشور ما سازمان حفاظت محیط زیست است که با ایجاد ساختارهای قانونی و اجرایی، رعایت ابعاد مختلف توسعه پایدار و راهنمایی پیشرفت های صنعتی و اقتصادی سازگار با طبیعت کارنامه قابل قبولی در این زمینه ارائه نموده است. کشور ایران اکنون با زحمات و تلاش های فراوان دارای 30 پارک ملی، 170 منطقه حفاظت شده، 45 پناهگاه حیات وحش و 37 اثر طبیعی ملی است که این مجموعه مانند چتری تنوع زیستی ایران را حفاظت می نماید. کشور ایران به علت شرایط جغرافیایی، برخورداری از تنوع آب و هوایی، وجود منابع آبی بزرگ دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب از تنوع گونه ای بالایی برخوردار است. براساس آخرین آنالیز ها حدود 1300 گونه جانوری مهره دار اعم از پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهیان آب های داخلی، حدود 30000 گونه جانوری بی مهره و 8000 گونه گیاهی(فقط گیاهان عالی) شناسایی شده است.

بدون شک کشور ما در منطقه جنوب غرب آسیا و خاورمیانه هم صندلی بالایی دارد. ایران با قرار گرفتن در غرب منطقه پاله آرکتیک، یکی از شناخته شده ترین مراکز مهم تنوع زیستی و میراث طبیعی به علت محل تلاقی و اتصال نواحی عمده جغرافیایی گیاهی می باشد. حفاظت از تنوع زیستی در کشور ما با انتخاب و اولویت گونه های شاخص بویژه گونه های گوشتخوار که زیستگاه و محدوده زندگی بزرگی دارند، می تواند سودمند باشد. هرچند ارزیابی دقیق شرایط تنوع زیستی ایران با توجه به اینکه شاخص های ملی تنوع زیستی کاملا معین نشده اند، تا حدودی مشکل است اما اگر به مقایسه شرایط محیط زیست ایران با بسیاری از کشورها بپردازیم رجحان تنوع زیستی و عملکرد پیروز سازمان معین می گردد. تنها یک مثال کوچک در این زمینه جمعیت پلنگ است که در کشور ترکیه تقریبا از بین رفته است ولی در کشور ما در بسیاری از نقاط حتی استان تهران دیده می گردد.

متاسفانه در طول دو دهه گذشته و به استناد اطلاعات موجود، فعالیت های انسانی منجر به تخریب نگران کنننده زیست بوم ها، حذف ژن ها، گونه ها و قابلیت های زیستی شده اند و با توسعه بی ضابطه و مغایر با اصول توسعه پایدار و مدیریت سبز در منطقه ها شهری، بخش کشاورزی و صنعت، تهدیدات و فشار غیر متعارف و غیر قابل قبولی بر این ذخایر زیستی وارد آمده است. تهدیدات انسانی بر روی تنوع زیستی در طول 50 سال گذشته سرعت بسیار بیشتری نسبت به تمامی تاریخ حیات بشر داشته است. بطور قطع تبعات و پیغامدهای از بین رفتن تنوع زیستی و اختلال در عملکرد زیست بوم ها منجر به کاهش و یا حتی عدم توانایی آنها برای ارائه خدمات و تامین نیازهای بشر خواهد بود. طبق اعلام سازمان ملل متحد، سه چهارم محیط زمین و حدود 66 درصد محیط دریایی به وسیله فعالیت های انسانی تغییر یافته است و آخرین گزارش ارائه شده به وسیله پلت فرم سیاست بین المللی علوم بین دولتی در خصوص تنوع زیستی و خدمات زیست بوم (IPBES)، اظهار می دارد که بیش از یک میلیون گونه جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض قرار دارند.

بنابر این هر گونه برنامه ریزی و اقدام در راستای مدیریت بهینه و اصولی حفاظت از تنوع زیستی کشور، تعامل و همکاری مستمر ارگان های متولی و بهره مندی از فرصت های بین المللی و منابع اقتصادی و تخصصی آنها می تواند نقش بسیار مهم و کلیدی در حفظ تنوع زیستی در کنار توسعه پایدار باشد. امید که با عزم همگانی مسئولین و سیاستگزاران، مردم، رسانه ها و فعالین محیط زیست این سرمایه ارزشمند را برای نسل های آینده کشور حفظ و حراست نماییم.

لیتن: لیتن | مجله گردشگری، سفر به دور دنیا در 80 روز

گردشیا: گردشیا | مجله گردشگری و مسافرتی، سفر به دور دنیا

مسافرت رو: مسافرت رو | مجله گردشگری و مسافرتی به همه جای دنیا